Дэлхийн дурсамж хөтөлбөр
Дэлхийн баримтат өвийн асар олон үнэт дурсгалууд дахин нөхөгдөхгүйгээр элэгдэж, гэмтэж, устан алга болж байгааг зогсоох шаардлага байгааг харгалзан үзэж ЮНЕСКО 1992 онд тэдгээрийг хадгалж хамгаалах зорилгоор “Дэлхийн дурсамж” хөтөлбөрийг эхлүүлсэн билээ. Баримтат өвийг олон улсын хэмжээнд хоёр жил тутамд сонгон шалгаруулж бүртгэдэг бөгөөд Баримтат өвийн Олон улсын болон Бүс нутгийн бүртгэлийн жагсаалтад өнөөдрийн байдлаар 110 орны 350 гаруй баримтат өв энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд бүртгэгдээд байна.
Уг хөтөлбөрийн гол зорилго нь баримтат өвийг олон улсын болон бүс нутгийн өвийн бүртгэлд бүртгэх, олон улсын, бүсийн, үндэсний ая холбогдол бүхий баримтат өвийн хадгалалт, хамгаалалтыг сайжруулах, баримтат өвөө хамгаалах ухамсар ойлголтыг гишүүн орон, ард иргэдэд нэмэгдүүлэх, гишүүн орнуудын хамтын ажиллагаа, харилцан ойлголцлыг хөгжүүлэх, холбогдох төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх явдал юм.
Баримтат өвд дараах дурсгалт зүйлсийг оруулна:
- Бичиг үсгээр ямар нэг зүйл дээр бичиж, сийлж, зурж, оёж хатгаж, барлаж, хэвлэж үлдээсэн бичгийн дурсгалууд,
- Марк, ил захидал, мөнгөн тэмдэгт зэрэг зураг, гэрэл зураг болон бусад дүрслэлийг ашигласан хэвлэмэл дурсгалууд,
- Бүх төрлийн гэрэл зургийн дурсгалууд,
- Кино, дүрс, дуу авианы бичлэг хийж баримтжуулсан дурсгалууд (пянз, туузан бичлэг) гэх мэт.
ЮНЕСКО-ийн Дэлхийн дурсамж хөтөлбөрийн бодлого, стратеги төлөвлөгөөг боловсруулах, бүс нутгийн хороод болон хөтөлбөрийн ажлын албанаас ирүүлсэн тайлан төлөвлөгөөг хэлэлцэж, шаардлагатай заавар зөвөлгөөгөөр хангах үүрэгтэй эрх бүхий байгууллага бол Олон улсын зөвлөх хороо юм. Хоёр жил тутамд тус хорооны ээлжит хуралдааны үеэр ЮНЕСКО-ийн Ерөнхий захирал хорооны бүрэлдэхүүний 14 гишүүн орныг томилдог бөгөөд олон улсын хэмжээнд баримтат өвийг гишүүдийн саналаар сонгон шалгаруулж, Дэлхийн дурсамж хөтөлбөрийн баримтат өвийн жагсаалтад бүртгэдэг. Олон улсын зөвлөх хороо нь Дэлхийн дурсамж хөтөлбөрийн дүрэмд өөрчлөлт оруулах, хоёрдугаар зэргийн байгууллагыг эсвэл бүс нутгийн хороодыг байгуулах эрхтэй.
In particular, the IAC maintains an overview of the policy and strategy of the whole Memory of the World Programme. It therefore monitors the global progress of the Programme, considers reports from its sub-committees, from regional committees and the Secretariat, and in turn advises these bodies on their functions and responsibilities. As necessary, it revises and updates the General Guidelines of Memory of the World and it is responsible for approving additions to, or deletions from, the Memory of the World International Register.
The operation of each sub-committee and regional committee is reviewed at every ordinary session of the IAC, in order to ensure that structures are kept relevant to current needs.
Олон улсын, бүс нутгийн болон үндэсний жагсаалтад баримтат өвийг бүртгэхдээ тухайн баримтат өвийн соёлын ач холбогдолд нь үнэлгээ хийдэг. ЮНЕСКО-ийн Дэлхийн дурсамж хөтөлбөрийн олон улсын болон Ази-Номхон далайн бүс нутгийн жагсаалтад баримтат өв бүртгүүлэхэд дараах зүйлсээр үнэлгээ хийнэ. Үүнд:
- Өв нь эх хувилбараараа байх. Зарим тохиолдолд хуулбар, хуурамчаар үйлдсэн, дуурайлгаж хийсэн эд зүйлсийг андуурах тохиолдол байдаг тул тухайн баримтат өв эх хувиараа байгаа эсэхийг үнэлнэ.
- Өв нь дэлхий дахинд үнэ цэн, ач холбогдолтой байх. Дэлхийд болон бүс нутагт онцгой ховор, хосгүй бөгөөд давтагдашгүй байх шаардлагатай төдийгүй, тухайн баримтат өв устах аваас хүн төрөлхтний соёлын өв санд нөхөгдөшгүй гарз хохирол учрах, дэлхийн түүх, хүн төрөлхтний соёл иргэншилд онц нөлөө үзүүлсэн байх шаардлагатай.
- Дэлхийн ач холбогдлын хувьд дараах шалгууруудаас нэг ба түүнээс дээш шалгуурыг хангасан байх шаардлагатай. Ач холбогдлыг харьцуулах боломжтой учир баримтат өвийн олон улсын болон үндэсний жагсаалтад бүртгэгдсэн өвүүдтэй шинээр бүртгүүлэх гэж буй өвийг харьцуулах шаардлагатай. Үүнд:
- Шалгуур 1 – Цаг хугацаа
- Шалгуур 2 – Газар нутаг
- Шалгуур 3 – Хүмүүс
- Шалгуур 4 – Өвийн агуулга, сэдэв
- Шалгуур 5 – Өвийн хэлбэр, загвар
- Дараах зүйлсийг мөн харгалзан үзнэ. Үүнд:
- Ховор байдал. Тухайн өвийн агуулга эсвэл биет шинж чанар нь түүний төрөл, цаг хугацааны ховор жишээ болж чадах эсэх.
- Бүрэн бүтэн байдал. Тухайн өв бүрэн, өөрчлөгдсөн эсвэл гэмтсэн эсэх.
- Аюул. Тухайн өв аюултай нөхцөлд байна уу? Аюулгүй байдлыг нь хангах зайлшгүй шаардлагатай юу?
- Менежментийн төлөвлөгөө. Тухайн баримтат өвийн хадгалалт хамгаалалт, хүртээмжийн стратеги бүхий төлөвлөгөө бий юу?
- Лу Алтан Товч (2011 он)
- Монгол Шунхан Данжуур (2011 он)
- Есөн эрдэнийн Ганжуур (2013 он)
- Данжуурын гэрэлт хөшөө (2017 он)
- Лу Алтан Товч (2010 он)
- Сахиусан Дара Эх (2014 он)
- Мэргэд гарахын орон нэр томьёоны толь бичгийн модон бар (2016 он)